Mục Lục
Hình thức hợp đồng phụ thuộc vào tính chất và phân loại hợp đồng được sử dụng. Bài viết này Luật Minh Lang sẽ cung cấp thông tin chi tiết và cụ thể cho bạn về các hình thức hợp đồng.
Hợp đồng là gì?
Theo Điều 385 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự. Nói cách khác, hợp đồng là công cụ pháp lý ghi nhận ý chí của các bên trong giao dịch dân sự, thương mại, lao động, tài chính… nhằm đảm bảo quyền lợi và ràng buộc trách nhiệm pháp lý.
Hình thức hợp đồng là gì?
Hình thức hợp đồng là cách thức thể hiện nội dung thỏa thuận giữa các bên trong quan hệ hợp đồng. Đây là yếu tố quan trọng để xác định hiệu lực pháp lý và tính hợp lệ của giao dịch.
Tùy theo loại hợp đồng, pháp luật có thể yêu cầu hình thức bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.
Các hình thức hợp đồng theo quy định của pháp luật
Theo Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng có thể được giao kết dưới ba hình thức cơ bản:
Hợp đồng bằng lời nói
Hợp đồng bằng lời nói là sự thỏa thuận miệng giữa các bên, không cần lập thành văn bản.
Hình thức này thường áp dụng cho giao dịch đơn giản, giá trị nhỏ, ví dụ: mua bán hàng hóa tiêu dùng, thuê xe ngắn hạn, gửi giữ đồ, hoặc thỏa thuận dịch vụ nhỏ lẻ.
Tuy nhiên, do khó chứng minh khi có tranh chấp, hợp đồng miệng chỉ nên sử dụng khi giữa các bên có sự tin tưởng cao hoặc giao dịch không quá phức tạp.
Ví dụ: A mua của B 10kg gạo với giá 300.000 đồng, hai bên thống nhất bằng miệng và giao nhận ngay – đây là hợp đồng bằng lời nói hợp pháp.
Hợp đồng bằng văn bản
Đây là hình thức phổ biến nhất và được sử dụng trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế – dân sự hiện nay.
Hợp đồng bằng văn bản là việc ghi nhận thỏa thuận bằng giấy tờ hoặc tài liệu điện tử, có chữ ký hoặc dấu xác nhận của các bên tham gia.
Hình thức này giúp:
- Xác định rõ quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý của các bên;
- Tạo chứng cứ vững chắc khi xảy ra tranh chấp;
- Thể hiện tính minh bạch và chuyên nghiệp trong giao dịch.
Một số hợp đồng bắt buộc phải lập bằng văn bản, ví dụ:
- Hợp đồng mua bán, chuyển nhượng quyền sử dụng đất;
- Hợp đồng tín dụng, vay tài sản tại ngân hàng;
- Hợp đồng lao động có thời hạn;
- Hợp đồng thuê nhà, thuê mặt bằng trên 6 tháng.
Lưu ý: Một số hợp đồng bằng văn bản phải được công chứng, chứng thực hoặc đăng ký theo quy định mới có hiệu lực pháp lý.
Hợp đồng được xác lập bằng hành vi cụ thể
Đây là hình thức mà các bên không giao kết bằng lời nói hay văn bản, nhưng thông qua hành vi thể hiện sự chấp thuận và thực hiện nghĩa vụ.
Ví dụ:
- Người gửi xe tự động nhận vé và trả phí – được coi là hợp đồng gửi giữ tài sản;
- Người lên xe buýt và trả tiền vé – được coi là hợp đồng vận chuyển hành khách.
Hình thức này phổ biến trong các giao dịch dân sự hàng ngày, khi ý chí của các bên được thể hiện bằng hành vi thực tế.
Các hình thức hợp đồng đặc thù trong pháp luật Việt Nam
Ngoài ba hình thức cơ bản nêu trên, pháp luật chuyên ngành còn quy định một số hình thức hợp đồng đặc thù, bao gồm:
Hợp đồng điện tử
Theo Luật Giao dịch điện tử 2023, hợp đồng điện tử là hợp đồng được thiết lập dưới dạng thông điệp dữ liệu điện tử, có giá trị pháp lý tương đương hợp đồng bằng văn bản truyền thống.
Hợp đồng điện tử hiện rất phổ biến trong:
- Giao dịch thương mại điện tử (mua hàng online, đăng ký dịch vụ trực tuyến…);
- Ký kết hợp đồng làm việc, hợp đồng hợp tác qua nền tảng số;
- Ngân hàng điện tử, fintech, bảo hiểm số…
Điều kiện hiệu lực: phải có chữ ký số hợp lệ, thông tin định danh rõ ràng và hệ thống lưu trữ an toàn.
Hợp đồng có công chứng hoặc chứng thực
Một số hợp đồng bắt buộc phải công chứng hoặc chứng thực theo quy định của Luật Công chứng 2014 và các luật chuyên ngành, ví dụ:
- Hợp đồng mua bán, chuyển nhượng nhà đất;
- Hợp đồng tặng cho, thế chấp, ủy quyền liên quan đến bất động sản;
- Hợp đồng hôn nhân, thỏa thuận tài sản vợ chồng.
Nếu không công chứng/chứng thực, hợp đồng có thể vô hiệu về hình thức, dẫn đến mất giá trị pháp lý khi xảy ra tranh chấp.
Hợp đồng mẫu và hợp đồng theo điều kiện giao dịch chung
Đây là hình thức do một bên (thường là doanh nghiệp) soạn sẵn, bên còn lại chỉ chấp nhận hoặc từ chối mà không được sửa đổi.
Ví dụ:
- Hợp đồng mở tài khoản ngân hàng;
- Hợp đồng mua gói bảo hiểm;
- Hợp đồng sử dụng dịch vụ Internet, điện, nước, viễn thông…
Theo Điều 405 Bộ luật Dân sự 2015, các điều khoản trong hợp đồng mẫu phải công khai, minh bạch và không được đặt ra điều kiện gây bất lợi cho khách hàng.
Ý nghĩa của việc quy định các hình thức hợp đồng
Việc quy định rõ các hình thức hợp đồng giúp:
- Bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong giao dịch;
- Là căn cứ pháp lý để xác định quyền và nghĩa vụ của các bên;
- Hạn chế rủi ro, gian lận, tranh chấp;
- Giúp Tòa án dễ dàng xác minh và giải quyết khi có tranh chấp.
Hình thức hợp đồng và hiệu lực pháp lý
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một hợp đồng chỉ có hiệu lực khi:
- Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp;
- Mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của pháp luật;
- Các bên tự nguyện giao kết;
- Tuân thủ hình thức mà pháp luật quy định (nếu bắt buộc).
Như vậy, nếu một giao dịch không đúng hình thức bắt buộc, hợp đồng có thể bị tuyên vô hiệu, dẫn đến thiệt hại cho các bên.
Căn cứ pháp lý về hình thức hợp đồng
- Bộ luật Dân sự 2015: Điều 119 – 122 (quy định về hình thức giao dịch dân sự);
- Luật Giao dịch điện tử 2023;
- Luật Công chứng 2014;
- Luật Thương mại 2005;
- Nghị định 21/2021/NĐ-CP về đăng ký biện pháp bảo đảm.
Kết luận
Các hình thức hợp đồng được pháp luật quy định nhằm bảo đảm tính hợp lệ, minh bạch và an toàn pháp lý trong mọi giao dịch dân sự và thương mại.
Tùy từng trường hợp cụ thể, hợp đồng có thể được lập bằng lời nói, bằng văn bản, bằng hành vi hoặc dưới dạng điện tử. Để tránh rủi ro pháp lý, các bên khi giao kết hợp đồng nên:
- Lập hợp đồng bằng văn bản có chữ ký, con dấu rõ ràng;
- Công chứng, chứng thực nếu pháp luật yêu cầu;
- Tham khảo ý kiến luật sư để đảm bảo nội dung và hình thức đúng quy định.
Hy vọng rằng những thông tin bài viết trên sẽ hữu ích cho bạn. Liên hệ Luật sư làm việc tại Văn phòng, chi nhánh ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Khánh Hòa, Hà Tĩnh, Nhật Bản,… theo các phương thức sau:
- Email: Luatminhlang@gmail.com
- Điện thoại: 0943.640.789 (Zalo)
- Fanpage: https://www.facebook.com/luatminhlang
- Website: https://www.luatminhlang.vn/
Luật Minh Lang là một trong những Văn phòng luật sư chuyên tư vấn về luật dân sự hàng đầu tại Việt Nam. Với đội ngũ Luật sư giỏi, uy tín và chuyên nghiệp. Luật Minh Lang tự tin có thể giải đáp tất cả các câu hỏi liên quan đến lĩnh vực này. Chúng tôi có thể hỗ trợ bạn giải quyết thủ tục một cách nhanh chóng, đảm bảo quyền lợi tốt nhất ở tất cả các tỉnh thành của Việt Nam.
